Mikroinstalacje w Polsce
stan na 29 lutego 2024 roku
Dane dotyczą OSD zrzeszonych w PTPiREE

 

W ostatnich kilku latach obserwujemy dynamiczny wzrost liczby i mocy mikroinstalacji przyłączanych do sieci dystrybucyjnych. W zdecydowanej większości są to instalacje fotowoltaiczne (PV), z czego dominującą większość stanowią mikroinstalacje prosumenckie przyłączone do sieci na podstawie zgłoszenia.

W celu ułatwienia dostępu do kompleksowych informacji dla osób zainteresowanych montażem mikroinstalacji, a także mając na uwadze dobre praktyki, Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych (OSD) zrzeszeni w PTPiREE we współpracy z Urzędem Regulacji Energetyki opracowali  "Przewodnik prosumenta w gospodarstwie domowym".

 

Mikroinstalacje w sieciach dystrybucyjnych w liczbach – stan na koniec lutego 2024 roku

Począwszy od października 2021 roku dane prezentowane są w cyklu miesięcznym. Wcześniejsze dane prezentowane są w cyklu kwartalnym.

Dynamika przyrostu ilości oraz mocy mikroinstalacji przyłączonych do sieci przez OSD zrzeszonych w PTPiREE od II kwartału 2017 roku:

Od początku 2019 roku obserwujemy dynamiczny wzrost ilości mikroinstalacji przyłączonych przez OSD do swoich sieci elektroenergetycznych. Liczba mikroinstalacji przyłączonych przez OSD od początku 2019 roku do końca lutego 2024 roku uległa ponad 26 krotnemu wzrostowi (o 2522%), przy jednoczesnym ponad 33 krotnym wzroście mocy zainstalowanej w mikroinstalacjach. W IV kwartale 2023 roku OSD przyłączyli do swoich sieci ponad 64 tysiące nowych mikroinstalacji o łącznej mocy ponad 790 MW. W grudniu 2023 roku łączna moc zainstalowanych mikroinstalacji przekroczyła 11 GW. Na koniec lutego 2024 roku łącznie liczba wszystkich mikroinstalacji przyłączonych do sieci dystrybucyjnej OSD wyniosła blisko milion 422 tysiące, a ich moc ponad 11,4 GW. W trudnej sytuacji epidemicznej związanej z COVID-19, OSD w 2020 oraz 2021 roku przyłączyli do swoich sieci blisko 7 krotnie więcej mikroinstalacji niż w roku 2019 oraz ponad 5 krotnie więcej niż wynosi łączna liczba wszystkich mikroinstalacji przyłączonych w latach poprzednich. W latach 2020-22 przyłączono mikroinstalacje o mocy blisko 7 krotnie większej niż wynosiła łączna moc wszystkich mikroinstalacji przyłączonych w latach poprzednich. W rekordowym pod względem liczby przyłączeń 2021 roku OSD przyłączyli do swoich sieci ponad 396 tysięcy nowych mikroinstalacji o łącznej mocy ponad 3 GW, dla porównania w roku 2023 przyłączonych zostało blisko 190 tysięcy mikroinstalacji (o 166 tysięcy mniej niż w 2022 roku) o mocy ponad 1,95 GW. W 2023 roku widzimy wyraźny spadek liczby oraz mocy zainstalowanej mikroinstalacji w stosunku do 2022 roku. Dla zobrazowania dynamiki wzrostu mocy i liczby mikroinstalacji w latach 2021-2022 w roku 2020 liczba przyłączonych mikroinstalacji wyniosła 303 tysiące, a ich łączna moc niewiele ponad 2 GW. Od początku 2021 roku do chwili obecnej liczba mikroinstalacji wzrosła o blisko 211%, a moc zainstalowana mikroinstalacji w systemie elektroenergetycznym wzrosła o blisko 279%. W lutym 2024 roku OSD przyłączyli do sieci ponad 16 tysięcy nowych mikroinstalacji o mocy ponad 135 MW. Obserwujemy tendencję spadkową w stosunku do 2022 i 2023 roku. Tendencja spadkowa może wynikać z dużego poziomu inflacji, wynikających stąd większych kosztów kredytów i wstrzymania lub odroczenia decyzji zakupu mikroinstalacji.

Podsumowując 2023 rok liczba mikroinstalacji w sieci wzrosła o blisko 16 % przy wzroście mocy zainstalowanej o ponad 21% w stosunku do stanu na koniec 2022 roku.

 

Przyrost roczny ilości mikroinstalacji oraz ich mocy:

 

Ilość oraz moc mikroinstalacji przyłączonych przez OSD w poszczególnych kwartałach/miesiącach od III kwartału 2017 roku:

Począwszy od października 2021 roku dane prezentowane są również w cyklu miesięcznym. Wcześniejsze dane prezentowane są tylko w cyklu kwartalnym.

Od początku 2019 roku obserwujemy duży wzrost ilości mikroinstalacji przyłączonych do sieci przez OSD w poszczególnych kwartałach, a szczególnie dynamiczny wzrost widoczny jest od IV kwartału 2019 roku. W rekordowym pod względem liczby przyłączeń I kwartale 2022 roku przyłączono więcej mikroinstalacji (152 817) niż w całym 2019 roku (100 212). Był to również rekordowy kwartał pod względem wolumenu przyłączonej mocy, który wyniósł ponad 1 265 MW – co stanowi tylko w jednym kwartale moc większą niż łączna moc wszystkich mikroinstalacji przyłączonych do końca I kwartału roku 2020. W IV kwartale 2023 roku liczba przyłączonych mikroinstalacji była na zauważalnie wyższym poziomie niż w III kwartale 2023 roku i jest to wartość najwyższa począwszy od III kwartału 2022 roku. Pomimo tego cały 2023 rok ogólnie cechuje się znacznym spadkiem przyłączanych mikroinstalacji w stosunku do 2022 roku, co może wskazywać na dalsze wyhamowanie lub ustabilizowanie na podobnym poziomie przyrostu mikroinstalacji w 2024 roku.

 

Średnia moc mikroinstalacji od 2018 roku:

Średnia moc jednostkowa przyłączanych do sieci mikroinstalacji cały czas utrzymuje się na wysokim poziomie. W okresie 2018-2020 wzrosty te były minimalne w stosunku do roku poprzedniego. Natomiast od początku 2021 roku zaobserwować można, że dynamika ta przybiera na sile. W IV kwartale 2023 roku średnia moc przyłączonej mikroinstalacji wyniosła aż 12,33 kW i była o ponad 5,6 kW wyższa niż średnia moc mikroinstalacji przyłączanych do sieci w roku 2020 (6,68 kW). Dla całego 2023 roku średnia wyniosła 10,11 kW. Dla porównania dla całego 2022 roku średnia moc wyniosła 9,68 kW. Średnia moc przyłączonej mikroinstalacji w lutym 2024 roku wyniosła 8,42 kW. Rekordowa średnia moc mikroinstalacji odnotowana została w grudniu 2023 roku i wyniosła aż 15,91 kW. Wysoka średnia moc mikroinstalacji może świadczyć o tym, że po zmianie systemy rozliczeń energii produkowanej w mikroinstalacji od 1 kwietnia 2022 roku i zniesienia bariery 10 kW dla mikroinstalacji, po przekroczeniu której ulegał zmniejszeniu współczynnik rozliczenia energii „magazynowanej” w sieci z 0,8 na 0,7 wzrosło znacznie zainteresowanie budową instalacji o większej mocy. Coraz częstszą praktyką jest także zwiększanie mocy istniejących już mikroinstalacji rozliczanych na starych zasadach. Należy pamiętać przy tym, że w przypadku rozbudowy istniejących mikroinstalacji, które jako istniejące wliczone zostały do statystyki w momencie powstania rozbudowywanej mikroinstalacji natomiast wolumen mocy „dobudowanej” wliczany jest do statystyki w miesiącu zgłoszenia rozbudowy, co zawyża średnią moc mikroinstalacji dla danego okresu. Obecny trend widoczny od początku IV kwartału 2021 roku wskazuje na zainteresowanie prosumentów przyłączaniem instalacji o większej mocy niż w latach ubiegłych, co niestety nie jest zjawiskiem pozytywnym ze względu na brak w dużej większości przypadków możliwości autokonsumpcji wyprodukowanej energii elektrycznej i świadczy o coraz większym przewymiarowaniu mikroinstalacji.

 

Współpraca mikroinstalacji z siecią dystrybucyjną:

W większości przypadków mikroinstalacje współpracują z siecią nn bez zakłóceń i bez negatywnego wpływu na jej parametry. Jednakże przy pewnych uwarunkowaniach, a także mając na uwadze dynamiczny wzrost ilości mikroinstalacji, mogą występować problemy wynikające z obecności generacji rozproszonej w sieci nn. Ryzyko występowania problemów ze współpracą mikroinstalacji z siecią elektroenergetyczną wzrasta w przypadku pojedynczego lub łącznego występowania następujących warunków:

• duża ilość i moc mikroinstalacji w obszarze zasilanym z jednej stacji SN/nn,
• duża odległość mikroinstalacji od stacji zasilającej SN/nn,
• duża rezystancja i reaktancja linii (małe przekroje przewodów, sieć nieizolowana),
• małe zapotrzebowanie na energię w okresach największej zdolności wytwórczej (godziny największego nasłonecznienia),
• rozbudowa istniejącej mikroinstalacji przez jej właściciela bez poinformowania Operatora Systemu Dystrybucyjnego – zjawisko to jest coraz częstsze i wymusza kontrole Operatora Systemu Dystrybucyjnego w tym zakresie,
• zmiana nastaw falownika mikroinstalacji na inne, niż określone zostały w przepisach, co skutkuje utrzymaniem się w pracy mikroinstalacji po przekroczeniu dopuszczalnej wartości napięcia w sieci nn – zjawisko to jest coraz częstsze i wymusza kontrole Operatora Systemu Dystrybucyjnego w tym zakresie.

Należy przy tym podkreślić, że w przypadku dwóch ostatnich wymienionych powyżej sytuacji tj. rozbudowa mikroinstalacji bez zgłoszenia oraz zmiana nastaw falowników, są to działania nielegalne, niezgodne z obowiązującymi przepisami. Skutki tych nielegalnych działań to m.in. zagrożenia dla życia i zdrowia innych odbiorców energii elektrycznej (możliwe przepięcia i porażenia prądem), uszkodzenia urządzeń innych odbiorców oraz uszkodzenia sieci elektroenergetycznej. Ponadto działania takie oddziałują negatywnie na pracę prawidłowo przyłączonych mikroinstalacji, skutkując np. ich częstszymi włączeniami.

Z punktu widzenia dystrybucyjnych sieci elektroenergetycznej, głównym negatywnym zjawiskiem jest ryzyko niedotrzymania parametrów jakości energii w określonym punkcie sieci lub w całym obwodzie nn, wynikające ze wzrostu napięć wywołanego pracą mikroinstalacji PV. Niestabilna praca falowników PV bywa przyczyną nadmiernego wzrostu wskaźnika długookresowego migotania światła (Plt). Nie wykluczone jest, że przy dalszym wzroście liczby i mocy zainstalowanych mikroinstalacji pojawią się również przeciążania sieci nn. Dlatego OSD poza działaniami związanymi z samym procesem przyłączenia mikroinstalacji do sieci, prowadzą szereg działań organizacyjnych oraz inwestycyjnych, w celu zapewnienia bezpiecznej pracy sieci oraz odbioru energii z mikroinstalacji, a przede wszystkim zapewnienia bezpieczeństwa wszystkim odbiorcom energii.

Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych wdrażają rozwiązania techniczne mające na celu wyeliminowanie lub zminimalizowanie negatywnych zjawisk związanych z przyłączeniem do sieci dystrybucyjnych bardzo dużej liczby mikroinstalacji. Do działań tych należą między innymi:

• montaż transformatorów o mocy zwiększonej w stosunku do zapotrzebowania odbiorców,
• montaż/wymiana przewodów na przewody o zwiększonych przekrojach,
• skracanie (jeśli to możliwe) obwodów 0,4 kV,
• budowa magazynów energii,
• zapewnienie możliwości sterowania pracą instalacji PV,
• montaż urządzeń kompensujących.

Należy jednak brać pod uwagę, że w sytuacji przeciążeń linii spowodowanych pracą mikroinstalacji, OSD powinni mieć prawną możliwość odmowy przyłączenia mikroinstalacji lub zmniejszenia jej mocy, w celu zapewnienia bezpieczeństwa zdrowia i życia innych odbiorców, a także bezpieczeństwa pracy sieci i urządzeń do nich przyłączonych.